Chorzów dawniej i dziś

Historia miasta (cz. 2)

W 1299 r. Kazimierz, książę bytomski, przeniósł założony przez bożogrobców szpital z Chorzowa do Bytomia. W tym czasie parafia starochorzowska liczyła ok. 150 wiernych, za których od 1325 r. miejscowy proboszcz płacił świętopietrze (danina płacona w średniowieczu przez państwa katolickie na rzecz Stolicy Apostolskiej – przyp. red.). W 1430 r. Chorzów został najechany i w znacznej mierze zniszczony przez husytów. Raz jeszcze wieś spustoszyli lisowczycy w 1611 r..

W „Liber beneficiorum” (z łac. księga dobrodziejstw, czyli spis beneficjów i przywilejów kośc. – przyp. red.) z lat 1470-1480 Jan Długosz opisał Chorzów jako wieś posiadającą kościół parafialny, którego własność i cały majątek, a także wszelka opieka prawna, należą do prepozyta i jego klasztoru oraz szpitala w Bytomiu. Z tego źródła można dowiedzieć się również, że wieś zamieszkiwali zagrodnicy, znajdowały się tu folwarki i karczmy. Daninę z 25 łanów kmiecych należało oddać klasztorowi, a dziesięcinę pieniężną ze wszystkich pól – biskupowi krakowskiemu. Protokół powizytacyjny z 1598 r. odnotowuje też istnienie na terenie wsi szkoły parafialnej (z 1 nauczycielem).

Na mapie Wielanda z 1736 r. Chorzów przedstawiono jako stosunkowo dużą wieś z kościołem parafialnym, położoną u podnóża pasma pagórków. Na wschód zarysowany jest niewielki Bytków, na południe – zaznaczony obszarem leśnym – równie niewielki Dąb, nieco większe Załęże, a także mała, niezidentyfikowana dotąd osada Luczyka, po obu stronach Rawy. Po jej północnej stronie znajdowały się pola uprawne oraz Hajduki, a za borem, na południe, zaznaczono Niedźwiedziniec. Na południowy zachód, za błotnistym lasem, widać natomiast Świętochłowice, a na zachód – Chropaczów. Na północ zaś, na terenie bezleśnym, są położone Maciejkowice i nieco mniejsze Michałkowice. Na mapach tych brakuje nieistniejącej jeszcze wtedy Królewskiej Huty, czyli dzisiejszego Śródmieścia.

Bożogrobcy przestali być właścicielami Chorzowa po kasacji ich zakonu przez władze pruskie w 1810 r., zaś parafia starochorzowska w latach 1821-1925 należała, jak cały Górny Śląsk, do diecezji wrocławskiej (poprzednio do krakowskiej, odtąd aż do dziś – do katowickiej). Jeden z ostatnich proboszczów zakonnych, ksiądz Ludwik Bojarski, odkrył w 1780 r. złoża węgla kamiennego wokół Chorzowa, przyczyniając się w ten sposób do powstania przemysłowej osady tuż obok. Chorzów na początku dziewiętnastego wieku należał do państwa pruskiego. W 1810 r. na mocy zarządzenia Fryderyka Wilhelma III majątek klasztorny stał się własnością państwa pruskiego.

Już wtedy na zachód od wsi zaczęła kształtować się nowa osada wokół Königshütte (Huty Królewskiej, późniejszej Huty Kościuszko), której budowę w 1799 roku zainicjował hrabia Fryderyk Reden. Pierwsza kolonia robotnicza powstała przy dzisiejszej ulicy Teodora Kalidego i jest datowana na 1800 r. W latach dwudziestych i trzydziestych budowano następne kolonie. Od 1826 do 1830 r. powstawała prywatna kolonia Erdmanswille, założona przez przedsiębiorcę Erdmanna Sarganka w okolicy dzisiejszej ul. Wolności. Od 1791 r. wydobycie prowadziła w Chorzowie kopalnia „Król” (późniejsza KWK „Prezydent” – przyp. red.). Życie nowej miejscowości skupione było więc wokół huty i kopalni.

więcej już wkrótce na e-chorzow.com…

Tomasz Breguła w oparciu o:

„Zeszyty Chorzowskie”, Zbigniew Kapała;

„Historia Chorzowa od średniowiecza do 1868 roku”, J. Drabina;

„Mały przewodnik po Chorzowie”, Roman Liczba.

Echo Chorzowa, informacje, wiadomosci, aktualnosci